Bij het organiseren van participatie, vormt een concrete aanleiding vaak het startpunt van ‘het gesprek’ met de burger. Een nieuwe woonwijk, een windenergiepaal of de komst van een jeugdhonk- het is vaak een concrete gebeurtenis die de ambtenaar in kwestie aan het werk zet om participatie te gaan organiseren.
Met deze concrete gebeurtenis in het middelpunt van de participatie, ontstaat vaak een dynamiek van ‘voor’ en ‘tegen’ iets zijn. Het jeugdhonk activeert mensen die er een mening over hebben, die vaak ofwel overwegend enthousiast is, ofwel overwegend behoudend of negatief is. Ga er maar aan staan als participatiemanager om dit proces in goede banen te gaan leiden!
Vergeet je zwijgende meerderheid niet? Daar zit je echte draagvlak!
In dit participatieproces is de ambtenaar druk met het organiseren van inspraakmomenten, waarbij deze twee geluiden in de regel alle podium krijgen. Enerzijds omdat er gesprekken worden gevoerd met belangengroeperingen. Deze belangengroepen vragen en krijgen aandacht, nemen het podium en belichten hun zaak met verve. Anderzijds omdat we participatie in zaaltjes organiseren en de aanwezige burgers die er hun vrije avond voor willen opofferen vaak ook weer juist die twee geluiden uiten.
Gevolg: de ambtenaar hoort alleen de uiterste geluiden op het spectrum van voor en tegen, waarop beleidskeuzes worden gebaseerd. Na eerst het meningenspektakel te hebben moeten managen, eindigt het vaak in een compromis waarbij iedereen niet ontevreden is, maar écht tevreden…? De organiserende ambtenaren zijn blij als de avond enigszins constructief verloopt en er een mooie opkomst was. Als het goed voelt, zal het proces ook opleveren is de gedachte.
Maar als we dit bekijken vanuit ‘groepsperspectief’, dan zit er een weeffout in de aanpak. Want wanneer horen we de zwijgende meerderheid? De mensen die niet aanwezig zijn, maar wel in de buurt van het jeugdhonk wonen? Oké, het gematigde midden zit soms ook in de zaal, maar hoor je vaak niet omdat ze simpelweg de zin of het vertrouwen niet hebben de microfoon te grijpen. En de mensen die best ideeën over het jeugdhonk hebben, maar voor wie het persoonlijk minder relevant is, zullen überhaupt niet in de zaal zitten. Zo missen we dus een bulk aan inzichten en ideeën.
Risico van dit proces is, dat hoewel het voelt alsof we een zorgvuldig participatieproces hebben doorlopen, het latere succes van je project toch kan uitblijven. De reden hiervan is dat we simpelweg de zwijgende meerderheid niet hebben gehoord. En zij alsnog wel een teleurstelling kunnen ervaren bij de beslissingen die over het jeugdhonk zijn genomen.
Bovendien hebben we hun ideeën onvoldoende gehoord, waardoor er ook ‘collectieve intelligentie’ ontbreekt in het proces. Met enkel het aanhoren van de twee uitersten is er weinig diversiteit in de ideeën geweest, en ontbreken er invalshoeken die juist tot slimmere keuzes hadden kunnen leiden.
De uitdaging is dan ook, hoe bereiken we de zwijgende groep, die wel ideeën heeft, maar die zich niet geroepen voelt om bij te dragen?
Drie tips om participatie te vergroten:
- Investeer in een continue dialoog met je burger
Ga niet alleen in gesprek rondom een concreet overheidsproject, maar zorg dat je weet welke ideeën er leven onder burgers, welke thema’s ze relevant vinden en waar ze zelf oplossingen zien. Als mensen regelmatig breed mee kunnen denken, hoef je ze niet perse te activeren op kleine lokale onderwerpen. Door dit soort informatie, via allerlei middelen, continu uit te vragen en tot je beschikking te hebben, kun je het participatieproces zoals hierboven beschreven nog voeden met andere invalshoeken. Bijvoorbeeld, als je weet hoe een wijk denkt over sociale veiligheid op straat en waar ze zelf oplossingen zien, zou je in je aanpak rondom het jeugdhonk al direct oplossingen kunnen meenemen m.b.t. hangjongeren. Het goed inrichten van de interne organisatie (waar slaan we dit soort informatie bijvoorbeeld vindbaar voor collega’s op?) kan dit versnellen. Er is al veel data beschikbaar die jouw project waarschijnlijk zou kunnen helpen.
- Ga direct naar de bron en investeer in echt contact
Neem de tijd om je zwijgende meerderheid te spreken en investeer in contact. Stel een team samen (van collega’s, of misschien studenten of mbo’ers van regionale opleidingen) die je langs de deuren laat gaan, op de markt laat staan, of bij een gezondheidscentrum etc. om ideeën op te halen. Ga direct naar de bron en stel direct je vraag, zonder tussenstapjes die drempelverhogend werken. Het is een forse tijdsinvestering, maar het levert op. Wat je ophaalt kun je direct gebruiken in de inspraakavonden, om ook het geluid van deze groep te kunnen representeren in de dialoog.
- Kies slimme middelen om je zwijgende meerderheid te bereiken
Bedenk van te voren welke geluiden je sowieso zal gaan horen op het onderwerp en van welke doelgroepen. Ga actief op zoek naar de andere geluiden die ook gehoord moeten worden. Waar kun je die vinden en hoe kun je die bereiken? Benut hierbij ook de ingangen die andere partijen al hebben.
Kom je lastig achter de voordeur? Ga dan bijvoorbeeld eens met de omgevingsmanager van de woningcorporatie in gesprek. Kunnen jullie samen optrekken? Welke informatie hebben zij al over de doelgroepen die je graag zou willen spreken?
Ken je doelgroep!
Wil je in gesprek met een wijk die het niet breed heeft? Kies dan niet een enquête via een app, want de mensen van wie je juist ideeën wilt horen hebben wellicht geen smartphone of überhaupt wifi thuis. Ga dan juist in gesprek met schuldhulpverleners, om meer ideeën te krijgen over oplossingen. En stel een tijdelijk participatiepunt in bij bijv. huisartsen om meer mensen te bereiken van de doelgroep die je graag ook wilt horen. Ken je doelgroepen dus, en weet hoe je ze kunt bereiken. Het inrichten van een centrale goede toolkit met communicatiemiddelen kan hierbij enorm helpen.
Met het managen van de luide minderheid en de usual suspects vergeten we in die drukte nog wel eens dat de lange termijn winst vaker gehaald wordt uit een duurzaam betrokken zwijgende meerderheid die wat meer op afstand opereert. Het is een uitdaging, maar de investering hierin zal zeker opleveren!
Meer informatie over de training participatie bij projecten >>
